De onzekerheid over de evolutie van het virus maakt het crisisbeheer moeilijk

23 januari 2022 | 12u13 | Gepost door annpeeters
pedro

De eerste coronacommissaris van het land heeft het momenteel niet makkelijk. Pedro Facon wikt en weegt tussen politiek, experten, administraties, het werkveld en de maatschappelijke actoren. We hadden een boeiend gesprek met hem.

Je bent de eerste coronacommissaris van ons land, wat wordt er van je verwacht?

De Premier stelde bij mijn aanduiding dat ik ‘olie in de machine’ moest brengen. In de eerste maanden van het crisisbeheer bleek dat de samenwerking tussen de verschillende overheidsniveaus en administraties, tussen politiek en experten, maar ook de afstemming tussen het zogenaamde sanitaire crisisbeheer binnen de gezondheidszorg met andere maatschappelijke domeinen en actoren, beter kon. In de praktijk heeft het Coronacommissariaat, dat uit een klein team van 10 à 15 mensen bestaat, geprobeerd als een soort van vliegend team te helpen waar nodig. Bijvoorbeeld door het opstarten en coördineren van de Taskforce Vaccinatie, door het nemen van initiatieven over een beter beleid rond luchtkwaliteit, maar ook door het creëren van de GEMS, door het systematisch voorzien van een samenvattend dossier voor het Overlegcomité op basis waarvan beslissingen konden worden genomen, enz.

Was je meteen enthousiast toen je gevraagd werd?

Ik was al van eind februari 2021 betrokken bij het COVID-19-beheer. Meer bepaald had ik als directeur-generaal gezondheidszorg bij de FOD Volksgezondheid de coördinatie opgenomen over de noodplannen voor intensievezorgenbedden in de ziekenhuizen, alsook de opstart van de triage- en testcentra. Dat gebeurde in nauwe samenwerking met de deelstaatadministraties, Defensie, maar ook de ziekenhuiskoepels en hoofdartsen en hoofdverpleegkundigen. In die periode zijn we gebotst op allerlei moeilijkheden in het crisisbeheer. Toen de nieuwe regering mij vroeg of ik vanuit die ervaring mijn steentje wou bijdragen, heb ik niet echt getwijfeld. Al zaten we onmiddellijk in het oog van een nieuwe storm met de tweede golf die opkwam.

Je had al een ruime expertise op het gebied van volksgezondheid, maar dit was toch iets totaal nieuw, iets onbekend. Hoe ga je daarmee om?

De onzekerheid over de evolutie van het virus, met nieuwe varianten, enz. maken het crisisbeheer moeilijk. Dat zien we nu ook weer met de Omicron-variant. Bovendien duurt de crisis ondertussen al zeer lang, wat uitputtend is, voor de gezondheidswerkers, voor de bevolking, maar ook voor crisismanagementactoren en de beleidsmakers. Het samenstellen van een competent team, het verzamelen van expertise rondom dat team, het samenwerken met administraties en maatschappelijke actoren, etc.: dat is echt cruciaal in zo’n moeilijke context. Het creëren en behouden van vertrouwen tussen mensen, ook wanneer het moeilijk gaat, is uitdagend. Enkel zo kan je dit echter volhouden.

Als coronacommissaris moet je samenwerken met virologen en politici, die het niet altijd eens zijn, hoe pak je dat aan om ze op 1 lijn te krijgen?

Als coronacommissaris beweeg ik in een spanningsveld tussen de politiek, de experten, de administraties, het werkveld en de maatschappelijke actoren. Elk van die actoren heeft bepaalde ambities en verwachtingen, die niet altijd samenvallen. Bovendien laat de snelheid waarmee sommige situaties zich voordoen, niet altijd tijd voor grondig overleg. Mijn job is om ervoor te zorgen dat het geheel toch zo goed mogelijk blijft samenhangen en samenwerken, door het creëren van dialoog en zo ook vertrouwen. Het nemen van beslissingen, het sluiten van compromissen of tegenvallende resultaten leiden soms tot spanning, maar we zijn veroordeeld om samen te werken in deze crisis.

Kan jij je kalmte goed bewaren?

Dat hangt ervan af (haha). Ik ben van nature niet zo geduldig. En kan me frustreren in problemen die blijven aanslepen, en zo zijn er wel een aantal. Naar de buitenwereld probeer ik wel de kalmte te bewaren, omdat ik me ook beter bewust ben leren worden van het effect van mijn houding en woorden op collega’s, partners, of ook kijkers of lezers van de media. Al is dat een leerproces waar er nog veel marge voor verbetering is. Tegelijkertijd: als ik terugblik, dan weet ik ook van waar we komen. En hoeveel mensen zich vol overgave hebben ingezet om oplossingen te zoeken, steeds weer opnieuw.

We zitten nu al in de vierde golf en er duiken steeds nieuwe besmettelijkere varianten op, hoe zie jij dit evolueren?

Een virus vindt zichzelf steeds opnieuw uit, dat zien we ook gebeuren met COVID-19. Daardoor is het virus dat we vandaag kennen, met de Delta-variant en nu ook de Omicron-variant, eigenlijk een heel ander beestje dan het oorspronkelijke virus. Bij elke nieuwe variant zal zich de vraag stellen wat de impact is op vlak van besmettelijkheid, ziekteverloop, alsook in welke mate de vaccins daar goed tegen beschermen. Er is dus onzekerheid, en we moeten daarmee leren omgaan. Hoe dan ook: de strategie blijft dezelfde, namelijk het combineren van vaccinatie en hervaccinatie bij zoveel mogelijk mensen en meest prioritair bij de meest kwetsbaren enerzijds met het aanhouden van algemene preventieve maatregelen als het meten en verzekeren van een goede luchtkwaliteit, het dragen van mondmasker als geen afstand kan worden gehouden, het testen en afzonderen van besmette personen en het opvolgen van hun hoogrisicocontacten, enz.

Gaan we met het virus moeten leren leven of gaat het op en dag helemaal verdwijnen?

Dit virus zal niet verdwijnen. In de komende jaren zullen we zeer alert moeten blijven voor hoe het virus evolueert en hoe we het onder controle houden. De verwachting is dat we op een bepaald moment ermee zullen kunnen leven, zoals we ook leven met het jaarlijks terugkerende griep- en RSV-seizoen. Maar daarbij zullen we steeds oog moeten hebben voor de druk die de coronagolven, die hopelijk steeds zwakker en beter gecontroleerd zullen worden, veroorzaken in het gezondheidszorgsysteem en de maatschappij.

Er wordt gewerkt aan een pil als bescherming tegen COVID-19, waarom bestaat die niet voor het griepvirus?

Griep is eigenlijk een algemene term, maar die in de praktijk zich altijd wat anders voordoet. Dat blijkt ook uit het feit dat het griepvaccin ook jaarlijks moet worden aangepast en het dan nog onzeker blijft of wel de juiste varianten werden geselecteerd voor het vaccin. Het vaccin blijkt ook minder effectief dan bv. het geval is voor COVID-19. Het is juist dat er zich een aantal nieuwe medische therapieën aandienen voor COVID-19, die veelbelovend zijn, maar tegelijkertijd ook nog wel wat vragen oproepen. Het RIZIV en het KCE bekijken momenteel hoe we al die innovaties toegankelijk kunnen maken voor zij die er baat aan kunnen hebben.

Heeft je werk een invloed op je familiaal leven?

Dat is zeker zo, maar dat geldt voor zoveel mensen. Het zoeken van een evenwicht is een uitdaging. En het dragen van een leidende rol in crisisbeheer in een zeer complex actorenveld met soms heel snelle evoluties is niet bepaald gezinsvriendelijk te noemen. Maar ook daar, dat geldt niet enkel voor mij. Wat vooral bij velen onder ons begint te wegen, is de zeer lange duurtijd van deze crisis. Ik wil iedereen, van de thuisverpleger, over de huisarts tot de verpleegkundige in het ziekenhuis, maar ook de leidinggevenden en crisismanagementactoren binnen en buiten de overheid, dan ook een hart onder de riem steken!

Heb jij nog vrije tijd? Hoe probeer je te ontspannen?

Ik heb niet echt veel vrije tijd. Maar ik probeer toch wekelijks te zwemmen. En voor het slapen gaan, lees ik wat, of luister ik wat mooie muziek. En uiteraard is het samenzijn met mijn partner, familie en vrienden altijd een moment van echte ontspanning.

Je studeerde in Leuven, wat heb je gestudeerd?

Ik studeerde aan de Faculteit Sociale Wetenschappen, met een specialisatie in politieke wetenschappen en meer bepaald overheidsmanagement.

Hoe denk je terug aan je studententijd?

Het was een tijd van volle ontplooiing als persoon. Niet enkel op vlak van kennisgaring, maar natuurlijk ook op vlak van sociale skills en persoonlijke ontwikkeling.

Waar zat je op kot?

Ik zat 4 jaar op kot op de studentenresidentie Camilo Torres in de Brusselsestraat, op gang B4. Nadien, toen ik al assistent was aan de KULeuven, was ik nog een jaartje residentieverantwoordelijke ook.

Had je een stamcafé in Leuven of was je meer te vinden in de fakbar?

Ik was niet echt een grote caféganger om eerlijk te zijn. Ik had dan ook geen vast café. Ik sprak graag en veel af met vrienden en we hadden een goed kotleven.

Hoe denk je dat studenten zich nu voelen? Missen zij niet een belangrijk onderdeel van het studentenleven?

Het is voor studenten en jongeren tout court zeker niet makkelijk. Een deel van de ontwikkelingsfase, sociaal en persoonlijk, wordt bemoeilijkt. Bovendien zijn het perioden in het leven die niet eenvoudigweg in te halen zijn.  We moeten daar eerlijk over zijn.

Kan je begrijpen dat ze een beetje rebelleren?

In alle eerlijkheid: ik vind dat kinderen en jongeren eerder sereen omgaan met de situatie. Dat zie je bv. ook rond de kwestie van de mondmaskers. Maar ze hebben gelijk om voor hun rechten op te komen, zoals overigens alle groepen in de samenleving doen. Het is belangrijk dat hun stem gehoord wordt en dat ermee rekening wordt gehouden bij het nemen van beslissingen. Al is het gewoon ook onvermijdelijk dat ook bij kinderen en jongeren en in de omgevingen waarin zij zich bewegen (school, jeugdwerk, uitgaansleven) maatregelen nodig zijn om de epidemie mee te beheersen. Het is een zeer moeilijke evenwichtsoefening.

Wat vind je van mensen die zich niet laten vaccineren?

Alle cijfers bewijzen dat vaccinatie erg goed beschermt tegen ziekte en zeker tegen ziekenhuisopname, complicaties en overlijden. Die realiteit is de beste manier om mensen te overtuigen. Ik begrijp de frustraties in de bevolking, maar ik denk dat we niet alle niet-gevaccineerden over 1 kam mogen scheren. Sommige mensen hebben onzekerheden of angsten, waar we zo goed mogelijk een antwoord moeten proberen op te bieden. Er wordt veel geïnvesteerd in informatie en sensibilisering, en dat blijft belangrijk en wordt wellicht nog belangrijker met herhaaldoses, zodat de bevolking gemotiveerd blijft. En uiteraard zijn er echte anti-vaxers die nooit overtuigd zullen kunnen worden, zelfs niet met verplichte vaccinatie en boetes. De kern van de zaak blijft uitleggen waarom vaccinatie nodig en noodzakelijk is, wat de doeltreffendheid van de vaccins zijn, maar ook wat de beperkingen zijn, want die zijn er, bv. op vlak van bescherming tegen besmetting, maar dan nog ben je beter beschermd met een vaccin dan zonder vaccin.

Tekst: Ann Peeters/ Foto’s: if

Pedro

Lees meer over